کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 211

 

تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

 
آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

 
حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

 

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن

آهوی خاور-آفتاب

جوشی شدن-عصبانی شدن

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

بالا آوردن-استفراغ کردن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

بز دل-ترسو

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

بید خورده-کهنه و فرسوده

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد
بد دهن-کسی که پیوسته فحش و ناسزا می گوید
پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است
 

چپو-غارت-تاراج

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

خودی-آشنا

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

بفرما زدن-تعارف کردن

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

خلاص-تمام شد-مُرد
رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

به حساب-مثلا-یعنی

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

چاره ساز-خداوند
اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن

دست و پا کردن-فراهم آوردن

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

جوشی شدن-عصبانی شدن

ار زبان کسی(از قول کسی)

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

چهارتا شدن چشم کسی-سخت تعجب کردن کسی-خیره ماندن از تعجب
جاکن شدن-به حرکت در آمدن
بی خودی-بی دلیل-بی جهت

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن
آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

چهار چوب-محدوده-قاب

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست
چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

باردار-آبستن-حامله

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن
چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن
روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن
تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن
این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

پینه زده-وصله کرده

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی
پُخت-هر نوبت از پختن

حول و ولا-تقلا-دست و پا زنی
آخرین تحویل-قیامت

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

چرند-حرف پوچ و بی معنی

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)
دلی از عزا درآوردن-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل خوردن-به خوشی ساعتی را گذراندن

دست کم-حداقل

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

چَک-سیلی-کشید

چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن

در هم لولیدن-توی هم رفتن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن
بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد
آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

رو انداز-لحاف

 

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

 
بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان
از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

خیز-ورم-آماس

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

درگذشت-مرگ

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه
زبیل-آشغال-زباله
 

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

 

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن

خلیلی-نوعی غل و زنجیر-نوعی انگور

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

خِفت-نوعی گره

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن
از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

خیابان گز کردن-ول گشتن

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

 

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن
 

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

پیشنهاد-طرح
چار دیواری-خانه

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

دُنگ-سهم-حصه

آکله فرنگی-سیفلیس
آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

افسارگسیخته(سرکش)

چنار امام زاده صالح-متلک بد
در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

تب و تاب-سوز و گداز

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

دزد و دغل-نادرست و مکار
دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)

راست راستی-حقیقتن-واقعن
آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

آمدن(آغاز به کاری کردن)
تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

 

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص
خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

خفه شدن-سکوت کردن-کسل شدن از تکرار حرفی

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

دو جین-دوازده تا

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

به دهان کسی نگاه کردن-مطیع به گفته ی کسی بودن-حرف کسی را بکار بستن

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

 

حالی کردن-فهماندن

زینه-پله

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

 

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

پا-حریف

 
تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

 
چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

 

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن

چای نیک-قوری و کتری چای

بوق سگ-بسیار دیر وقت

دایی قزی-دختر دایی

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد
تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

جزغاله-سوخته-زغال شده

 

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

 

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

جوش خوردن زخم-به هم آمدن سر زخم و پوست نو آوردن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک
تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب
در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن
پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

 
ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن
تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

 

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

آب آتش مزاج(می سرخ)

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

چاخان پاخان-دروغ

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

به لج انداختن-به لجاجت انداختن

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

بچه ی-اهل ِ
دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

پرت شدن-دور افتادن از مطلب
پیاز مو-ریشه و بیخ مو

بی چیز-تهی دست-فقیر

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده
به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق
 

 

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

 

در ثانی-ثانیا-دوم

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

تمام و کمال-کامل-به تمامی

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

 

چشم واسوخته-چشم برتافته

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن
به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن
آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

دولابچه-کمد کوچک

چسبیدن-لذت دادن

جملگی-تمامن-سراسر

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

رفتگار-رفتنی-مردنی

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

 

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه